ivobatus malarstwo grafika: Wniebowzięcie ze Świętej Lipki

Muzealnicy, historycy sztuki, archiwiści, konserwatorzy - ich specjalności uzupełniają się, a współpraca przynosi zazwyczaj bardzo dobre efekty. Badania pozwalają nie tylko na odtworzenie oryginału, ale dostarczają m.in. materiału do celów promocyjnych. A jak powszechnie wiadomo promocja we współczesnym świecie jest dźwignią handlu.
Konserwacja poparta badaniami archiwalnymi i ikonograficznymi wzbogaca naszą wiedzę na temat sztuki regionu. Dobrym przykładem jest sanktuarium maryjne w Świętej Lipce, gdzie od kilku lat trwają we wnętrzu prace konserwatorskie. Ogląd obrazów w ołtarzu głównym stał się możliwy w momencie rozpoczęcia przy nim prac konserwatorskich. Na prośbę konserwatora podjęłam wówczas badania ikonograficzne, tak istotne dla ewentualnego ustalenia środowiska artystycznego, w którym obrazy powstały, i wskazania wpływów artystycznych poprzez ustalenie pierwowzoru przedstawienia.

Wniebowzięcie Marii Obraz z trzeciej kondygnacji ołtarza głównego w sanktuarium maryjnym w Świętej Lipce

O scenie Nawiedzenia z drugiej kondygnacji ołtarza głównego już pisałam (jest to kopia według Federico Baroccio (ok. 1528–1612). Teraz kolej na obraz z trzeciej kondygnacji - przedstawienie Wniebowzięcia Marii Panny. Zarówno w ewangeliach jak i Dziejach Apostolskich brak informacji na temat śmierci Marii, matki Jezusa. Wobec braku źródeł temat znalazł uzupełnienie i rozwinięcie w apokryfach. W sztuce europejskiej przedstawienie spopularyzował w "Złotej legendzie" Jakub de Voragine (ok. 1230-1298): "Wtedy dusza Maryi wstąpiła w ciało, wyszła z grobu pełna chwały i wzniosła się do niebiańskiej siedziby, prowadząc ze sobą chóry anielskie". Opowieść zainspirowała całą rzeszę artystów.

El Greco (1541-1614), Wniebowzięcie Marii, 1577 r.
Maria pokazana z półksiężycem pod stopami jako niewiasta z wizji św. Jana

Giovanni Francesco Barbieri zw. Guercino (1591-1666), Wniebowzięcie Marii

Obraz ze Świętej Lipki jest bliski przedstawieniu Guido Reniego (1575, Bolonia–1642, Bolonia). Ten znakomity włoski malarz epoki baroku, uczeń Carraccich (w latach 1594–1598 studiował w Accademia del Naturale) namalował kilka wersji Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Nota bene w kompozycji Guido Reniego widoczne są wpływy jego mistrza.

Annibale Carracci (1560–1609), 1600 r.
Santa Maria del Popolo, Rzym

Artysta namalował scenę Wniebowzięcia Marii w kilku wariantach. Można je obejrzeć w kościele w Castelfranco Emilia w prowincji Modena (z 1627 r. - reprodukcja z lewej strony), w Musée des Beaux-Arts w Lyonie (z 1637 r., po prawej u dołu) i w zbiorach Alte Pinakothek w Monachium (z 1642 r. - po prawej, fotografia górna). O zainteresowaniu tematem świadczą liczne zachowane autorskie rysunki, a także prace innych autorów oraz niezliczone ryciny, które przyczyniły się do rozpowszechnienia przedstawienia (zob. zbiory Luwru, British Museum w Londynie - tam dobrej klasy artystycznej miedzioryt autorstwa Giovanniego Antonio Lorenzini zwanego Fra Antonio (1665–1740).
U dołu obrazu ze Świętej Lipki, bezpośrednio pod Marią widoczny jest sarkofag, otoczony przez dziesięciu apostołów – świadków zdarzenia – według Złotej legendy nieobecny był św. Tomasz (w miejsce Judasza został powołany Maciej, zob. Dziej Apostolskie 1, 15–26 [Uzupełnienie grona dwunastu]). Niewykluczone, że w wypadku rozbudowanej kompozycji obrazu świętolipskiego nastąpiło połączenie dwóch wzorów. W innej kompozycji Guido Reniego, namalowanej do kościołów w Bolonii i Genui, występuje w scenie Wniebowstąpienia „dolna strefa”, którą tworzą apostołowie skupieni wokół sarkofagu.